Jaka jest przyszłość kapitalizmu?

Populizm nabiera coraz większej siły w wielu krajach świata i już ogranicza możliwości zmniejszania ubóstwa. Jednocześnie zwiększa natężenie konfliktów zbrojnych, dewastację środowiska naturalnego. Dziś fala populizmu rozlewa się już na wiele krajów, w tym na te, które były ostoją demokracji liberalnej i wolnorynkowego kapitalizmu, jak USA, Włochy, Francja, Wielka Brytania, Niemcy. Pomimo wielorakiej i efektownej krytyki kapitalizmu to właśnie ten system w swoim „najwyższym stadium globalizacji” odnosi największe sukcesy gospodarcze i społeczne na świecie. Dzięki kapitalizmowi i globalizacji w latach 90. XX wieku skrajne ubóstwo zmniejszyło się z 38 do 29 proc. światowej populacji, a pomiędzy latami 2000 i 2022 zmniejszyło się jeszcze bardziej, ponieważ spadło z tych 29 proc. do 8,4 proc. Spór pomiędzy ekononomiami politycznymi socjalizmu, populizmu i kapitalizmu pokazuje, że ta pierwsza odnosi głównie sukcesy w dyskursach teoretycznych. W praktycznym kapitalizmie, czyli rzeczywistym, istniejącym, państwo ma do odegrania ogromną rolę jako dostawca dobrego prawa, w tym szczególnie prawa własności – i to nie tylko środków produkcji, ale i prawa własności obywateli do trwałego rozwoju. Szwed Johan Norberg pisze: „Jedną z przyczyn sukcesów Szwecji w dziedzinie ochrony środowiska jest to, że już na początku lat 90. XX wieku powiązała ona emisję zanieczyszczeń z kosztami, na przykład opodatkowując tlenek azotu czy siarkę. Wykorzystała moc kreatywną rynku, oddając inicjatywę producentom, którzy zaczęli poszukiwać lepszych technologii, umożliwiających zmniejszenie emisji. Postęp dokonał się nie dlatego, że politycy przewidzieli, jakie rozwiązanie najlepiej się sprawdzi, ale dlatego, że założyli, iż wynalazcy i przedsiębiorcy będą chcieli na tym zarobić pieniądze.