Prof. Andrzej Nowak: Patriotyzm i zdrada

Wykłady stawiające fundamentalne dla Polaków pytania o narodową tożsamość, o wspólnotę, wierność narodowym pryncypiom. Ale autor pyta też o zdrady – te nasze indywidualne i wielkie narodowe, wskazując jednoznacznie, że Targowica nie narodziła się nagle, a narastała jak wrzód na żywej tkance wspólnoty. Wolność obywatelska w republice polega na tym, żeby wybierać tak, aby dobrze było nie tylko jednostkom, ale by Rzeczpospolita kwitła jako wspólne dobro. Żeby inni jej obywatele mieli się równie dobrze w tej samej Rzeczypospolitej. Najczęściej podstawą owej szerszej wspólnoty jest język. Choć nie zawsze. Zazwyczaj przykład Szwajcarii jest tutaj przywoływany na dowód, że taką kilkujęzyczną wspólnotę można zbudować. Elementem wspólnoty jest oczywiście także kwestia wiary, wspólnej religii, która łączy, lub koegzystencji kilku religii. Niezależnie od tego, czy wspólnotę stanowi tylko nasz dom rodzinny, czy jest to wspólnota szersza, najważniejsze jest w niej poczucie oswojenia. Jesteśmy u siebie, czujemy się u siebie, a gdzie indziej, kiedy wyjdziemy z domu, możemy się czuć dobrze jako turyści, podziwiać różne miejsca, możemy cieszyć się gościnnością innych ludzi, innych domów czy wspólnot, ale nie jesteśmy u siebie. To jest poczucie, które wyróżnia dom i wspólnotę polityczno-kulturową, w których czujemy się jako gospodarze czy współgospodarze tego, co uznajemy za swój większy dom.